Ucapan Ketua Hakim Negara: Isyarat Reformasi Atau Tanda Protes?

Ucapan Ketua Hakim Negara di Persidangan Undang-Undang Komanwel ke-24 pada 8 April 2025 di Malta baru-baru ini telah mencetuskan pelbagai persoalan dan reaksi – dari kalangan pengamal undang-undang hinggalah ke pemerhati politik. Apa sebenarnya yang ingin disampaikan oleh Ketua Hakim tertinggi negara itu?

Dalam ucapannya, beliau menegaskan satu perkara besar – bahawa kuasa Perdana Menteri dalam pelantikan hakim perlu disingkirkan, dan ini hanya boleh dilakukan melalui pindaan terhadap Akta Suruhanjaya Pelantikan Kehakiman (JAC) serta Perlembagaan Persekutuan.

𝟯 𝗞𝘂𝗮𝘀𝗮 𝗨𝘁𝗮𝗺𝗮 𝗣𝗠 𝗗𝗮𝗹𝗮𝗺 𝗦𝗼𝗮𝗹 𝗣𝗲𝗿𝗹𝗮𝗻𝘁𝗶𝗸𝗮𝗻 𝗛𝗮𝗸𝗶𝗺 𝗞𝗮𝗻𝗮𝗻

Ramai mungkin tak tahu, tapi mengikut undang-undang sekarang, Perdana Menteri ada tiga kuasa utama berkaitan pelantikan kehakiman:

1. Menamakan 4 ahli Suruhanjaya JAC.
2. Menerima atau menolak senarai calon hakim yang dicadangkan.
3. Mencadangkan nama kepada Yang di-Pertuan Agong untuk pelantikan.

𝘽𝙖𝙜𝙞 𝙨𝙚𝙨𝙚𝙩𝙚𝙣𝙜𝙖𝙝 𝙥𝙞𝙝𝙖𝙠, 𝙞𝙣𝙞 𝙙𝙞𝙡𝙞𝙝𝙖𝙩 𝙨𝙚𝙗𝙖𝙜𝙖𝙞 𝙘𝙖𝙢𝙥𝙪𝙧 𝙩𝙖𝙣𝙜𝙖𝙣 𝙚𝙠𝙨𝙚𝙠𝙪𝙩𝙞𝙛 𝙙𝙖𝙡𝙖𝙢 𝙨𝙞𝙨𝙩𝙚𝙢 𝙠𝙚𝙝𝙖𝙠𝙞𝙢𝙖𝙣, 𝙙𝙖𝙣 𝙗𝙚𝙧𝙘𝙖𝙣𝙜𝙜𝙖𝙝 𝙙𝙚𝙣𝙜𝙖𝙣 𝙥𝙧𝙞𝙣𝙨𝙞𝙥 “𝙥𝙚𝙣𝙜𝙖𝙨𝙞𝙣𝙜𝙖𝙣 𝙠𝙪𝙖𝙨𝙖”.

𝗣𝗲𝗹𝗮𝗻𝘁𝗶𝗸𝗮𝗻 𝟱 𝗛𝗮𝗸𝗶𝗺 𝗞𝗮𝗻𝗮𝗻 – 𝗜𝘀𝘂 𝗞𝗲𝘁𝗲𝗹𝘂𝘀𝗮𝗻 𝗠𝗮𝘀𝗶𝗵 𝗝𝗮𝗱𝗶 𝗣𝗲𝗿𝘀𝗼𝗮𝗹𝗮𝗻

Antara perkara paling kritikal yang dibangkitkan ialah proses pelantikan lima jawatan hakim kanan negara, iaitu:

• Ketua Hakim Negara
• Presiden Mahkamah Rayuan
• Hakim Besar Malaya
• Hakim Besar Sabah & Sarawak
• Hakim Mahkamah Persekutuan

Walaupun proses rasmi melibatkan JAC dan Yang di-Pertuan Agong, realitinya kuasa muktamad tetap berada di tangan Perdana Menteri. PM boleh menolak senarai calon daripada JAC dan meminta nama lain. Proses ini berlaku secara tertutup tanpa keperluan penjelasan awam, menyebabkan ramai yang bimbang tentang kebebasan sebenar sistem kehakiman.

“Tiada bukti jelas tentang campur tangan, tapi struktur yang ada membuka ruang kepada persepsi negatif dan pengaruh politik dalam pelantikan hakim,” kata seorang peguam kanan.

𝗜𝘀𝘂 𝗣𝗲𝗿𝗶𝗯𝗮𝗱𝗶 𝗮𝘁𝗮𝘂 𝗣𝗿𝗶𝗻𝘀𝗶𝗽?

Tak dapat dinafikan, ucapan ini juga dilihat oleh segelintir pihak sebagai bayangan rasa tak puas hati kerana mungkin beliau tidak akan disambung semula sebagai Ketua Hakim Negara. Tapi pada masa sama, ada yang melihat beliau sebenarnya sedang menegakkan prinsip kebebasan kehakiman, dan cuba menyelamatkan institusi itu daripada pengaruh luar.

𝗕𝗮𝘀𝗶𝗰 𝗦𝘁𝗿𝘂𝗰𝘁𝘂𝗿𝗲 𝗗𝗼𝗰𝘁𝗿𝗶𝗻𝗲 – 𝗠𝗮𝗵𝗸𝗮𝗺𝗮𝗵 𝗟𝗲𝗯𝗶𝗵 𝗕𝗲𝗿𝗸𝘂𝗮𝘀𝗮 𝗗𝗮𝗿𝗶 𝗣𝗮𝗿𝗹𝗶𝗺𝗲𝗻?

Ucapan Ketua Hakim Negara ini juga mengukuhkan apa yang disebut sebagai Basic Structure Doctrine, satu falsafah yang berasal dari sistem kehakiman India.

Apa maksudnya? Dalam doktrin ini:

• Walaupun Parlimen boleh pinda Perlembagaan, ia tidak boleh ubah atau hapuskan struktur asas Perlembagaan, seperti kebebasan kehakiman dan pengasingan kuasa.
• Maka, mahkamah mempunyai kuasa untuk menolak pindaan undang-undang jika ia dianggap mencabuli struktur asas itu.

Secara tidak langsung, ini memberikan kuasa yang besar kepada mahkamah – seolah-olah lebih tinggi daripada Parlimen dalam hal-hal tertentu. Ada yang setuju, sebab ia menjaga keadilan. Tapi ada juga yang risau – adakah ini bermakna hak menggubal undang-undang dah beralih kepada hakim?

𝗔𝗽𝗮 𝗞𝗲𝘀𝗮𝗻𝗻𝘆𝗮 𝗞𝗲𝗽𝗮𝗱𝗮 𝗡𝗲𝗴𝗮𝗿𝗮?

Ucapan ini membuka semula perdebatan lama: Siapa lebih berkuasa – Parlimen atau Mahkamah? Dan adakah Perdana Menteri patut ada pengaruh dalam pelantikan hakim?

Kalau benar mahu reformasi sistem kehakiman, ia perlukan pindaan perundangan yang besar, dan sudah tentu – sokongan dua pertiga ahli Parlimen, yang bukan mudah dalam situasi politik sekarang.

Tapi kalau dibiarkan begitu saja, ia boleh terus menimbulkan persepsi bahawa sistem kehakiman kita tidak cukup bebas dan mudah dipengaruhi oleh kuasa politik.

𝗞𝗲𝘀𝗶𝗺𝗽𝘂𝗹𝗮𝗻

Ucapan Ketua Hakim Negara bukan sekadar satu ceramah luar negara biasa. Ia adalah satu pencetus wacana serius tentang masa depan institusi kehakiman negara. Sama ada kita setuju atau tidak, satu perkara pasti – kebebasan kehakiman bukan isu remeh. Ia penentu kepada keadilan, kepercayaan rakyat, dan integriti sistem negara.

𝐃𝐚𝐭𝐮𝐤 𝐃𝐫 𝐀𝐥𝐞𝐱𝐚𝐧𝐝𝐞𝐫 𝐍𝐨𝐨𝐫
𝐏𝐮𝐭𝐫𝐚𝐣𝐚𝐲a
𝟏𝟎 𝐀𝐩𝐫𝐢𝐥 𝟐𝟎𝟐𝟓